Historia
Wspomnienie o prof. dr hab. Tadeuszu Łobodzie
Wspomnienie o prof. dr hab. Renacie Bogatek-Leszczyńskiej
Wspomnienie o prof. dr hab. Zofii Starck
Zakład Fizjologii Roślin powstał w marcu 1921 roku na Wydziale Ogrodniczym. Pierwszym kierownikiem był prof. Kazimierz Bassalik.
Na początku 1922 roku, również na Wydziale Ogrodniczym, uchwałą Ogólnego Zebrania Profesorów SGGW, utworzono pierwszą w polskich Uczelniach Rolniczych Katedrę Fizjologii Roślin, z jednym Zakładem Fizjologii Roślin, której kierownictwo i organizację powierzono prof. Michałowi Korczewskiemu. Zakład otrzymał etat jednego adiunkta i woźnego. Początkowo mieścił się on przy ulicy Miodowej, a od 1929 roku – przy ulicy Rakowieckiej.
W okresie 1922 – 1939 tematem badań, przy współudziale F. Majewskiego, było odżywianie mineralne roślin (mechanizm pobierania jonów, funkcje P, K i Ca, reakcje roślin na różne formy azotu (NH4+ i NO3-) oraz rola etylenu w regulacji procesów fizjologicznych.
[Zdjęcie archiwalne]
Do wybuchu wojny w 1939 roku, był to okres stopniowego zakupu aparatury, organizowania pracowni, szklarni, hali wegetacyjnej i pomieszczeń do prowadzenia zajęć dydaktycznych. W miarę możliwości prowadzono również prace eksperymentalne.
Podczas okupacji prof. Korczewski, z narażeniem życia, brał udział w tajnym nauczaniu; pracownicy Zakładu próbowali ocalić posiadaną aparaturę i majątek SGGW.
Po wojnie, już w maju 1945 roku, prof. Korczewski wznowił prace: naukową i dydaktyczną. Zajął się opracowywaniem matematycznych modeli wzrostu roślin. Ponadto w Katedrze badano oddychanie i metabolizm liści tytoniu, gospodarkę wodną roślin, metabolizm sacharydów, i w mniejszym stopniu mineralne odżywianie roślin.
W 32-letnim okresie działalności katedry pod kierownictwem Prof. Korczewskiego opublikowano ponad 50 prac naukowych. W ramach zajęć dydaktycznych prowadzono wykłady z fizjologii roślin. Wypromowano jednego doktora habilitowanego – Franciszka Majewskiego, dwóch doktorów i wykonano 47 prac dyplomowych.
W 1951 roku, w ramach reorganizacji SGGW, Katedra Fizjologii Roślin została przeniesiona na Wydział Rolniczy. W roku 1954 nagle zmarł prof. Korczewski, a następnym kierownikiem została mianowana prof. Helena Birecka, pełniąc tę funkcję do połowy 1968 roku. W tym roku, opuściła ona Polskę na stałe. Kuratorem Katedry na okres prawie dwóch lat został mianowany prof. Witold Brzeski.
W okresie 1954 – 1968, poza kontynuacją wcześniejszej tematyki badawczej z zakresu mineralnego żywienia, realizowano szeroki program badań dotyczących: funkcji i lokalizacji biosyntezy alkaloidów łubinowych oraz fotosyntezy i dystrybucji fotoasymilatów, głównie w roślinach zbożowych. Powstały specjalistyczne pracownie: izotopowa (1958 r.) i radiobiologiczna (1963 r.). W latach 1957 – 1966 prowadzono w KFR także badania dotyczące fizjologii roślin drzewiastych.
W 14-letnim okresie opublikowano około 100 prac naukowych, wypromowano dwóch doktorów habilitowanych – Zofię Starck oraz Bronisława Geja, 17 doktorów i 8 magistrów.
W 1970 roku, w ramach generalnej reorganizacji Uczelni, Katedry o zbliżonej problematyce zostały połączone w Instytuty. Katedra Fizjologii Roślin weszła w skład Instytutu Biologii Roślin, umiejscowionego na Wydziale Rolniczym. Instytut składał się z trzech Zakładów: Biochemii, Botaniki i Fizjologii Roślin. Dyrektorem został prof. Tadeusz Gorczyński.
W 1976 roku, Instytut Biologii Roślin został wydzielony ze struktur Wydziału Rolniczego i powołany na placówkę międzywydziałową, składającą się z tych samych trzech Zakładów. Dodatkowo do Zakładu Botaniki dołączono Katedrę Botaniki Leśnej, kierowanej przez prof. Tomasza Wodzickiego. Do Zakładu Fizjologii Roślin włączono z kolei Zespół Fizjologii Roślin Drzewiastych, kierowany przez prof. Włodzimierza Żelawskiego. Dyrektorem Instytutu Biologii Roślin mianowano profesora Wodzickiego, a kierownikiem Zakładu Fizjologii Roślin – prof. Emila Nalborczyka.
Po następnych sześciu latach, Instytut Biologii Roślin powrócił do struktur Wydziału Rolniczego. Nadal obowiązywał podział na takie same trzy Zakłady, jednak zespół Botaniki Leśnej powrócił na Wydział Leśny. Dyrektorem przeorganizowanego Instytutu Biologii Roślin mianowano prof. Nalborczyka, pozostawiając mu jednocześnie funkcję kierownika Zakładu Fizjologii Roślin.
W ramach prac badawczych prof. Nalborczyk z zespołem prowadził badania dotyczące fotosyntetycznej produktywności roślin (genotypowe zróżnicowanie “modeli fotosyntezy” zbóż, opisujące dynamikę udziału różnych organów asymilacyjnych w aktywności fotosyntetycznej rośliny i wytwarzaniu plonu ziarniaków; matematyczne modelowanie wzrostu roślin). Prof. Bronisław Gej i współpracownicy, prowadzili badania dotyczące fotosyntezy i przyrostu biomasy życicy wielokwiatowej w warunkach zróżnicowanego nawożenia azotem oraz zmian w procesie fotosyntezy u roślin, poddanych szkodliwym warunkom środowiska. Prof. Zofia Starck z zespołem realizowała badania na procesach fotosyntezy, transportu i dystrybucji fotoasymilatów, w roślinach akumulujących substancje pokarmowe w organach wegetatywnych (rzodkiewka) lub w owocach (pomidory). Procesy te analizowano w zmiennych, w tym w niekorzystnych warunkach środowiska, uwzględniając rolę fitohormonów i niektórych makroelementów w mechanizmach odporności na stresy. Prof. Włodzimierz Żelawski z zespołem zajmował się badaniem funkcji żywych elementów drewna, ich reakcji traumatycznych, produktywnością fotosyntetyczną i matematycznym modelowaniem procesu wzrostu. Po Jego śmierci w 1986 roku tym zespołem przez krótki czas kierował dr Wojciech Galiński.
W Zakładzie Fizjologii Roślin zorganizowano pracownię fitotronową (1981-1983), polowe laboratorium wymiany gazowej i bilansu energetycznego roślin w łanie (1989-1999), pracownię immunochemiczną oznaczania fitohormonów (1990) oraz matecznik rośliny energetycznej – miskanta olbrzymiego. Przy Zakładzie zlokalizowane były redakcje dwóch czasopism naukowych Acta Physiologiae Plantarum (1979) i Annals of Warsaw Agricultural University, ser. Agriculture (1984). ZFR organizował kilka międzynarodowych i krajowych konferencji naukowych. Jego pracownicy uczestniczyli w zagranicznych i krajowych programach badawczych. Zakład gościł licznych wybitnych fizjologów roślin.
W latach 1970 – 1992 opublikowano ponad 500 prac naukowych, wypromowano dwóch doktorów habilitowanych – Emila Nalborczyka, Helenę Gawrońską, ponad 25 doktorów (w tym 6 obcokrajowców) i 160 magistrów.
W 1992 roku Uczelnia wróciła do tradycyjnego podziału administracyjnego. Zlikwidowano Instytut a wszystkie trzy Zakłady ponownie stały się Katedrami. Kierownikiem Katedry Fizjologii Roślin został wybrany prof. Nalborczyk. Funkcję tę pełnił do końca aktywnej pracy na Uczelni; w 1999 roku przeszedł na emeryturę. Kierownikiem Katedry został wybrany dr hab. Stefan Pietkiewicz.
W 2000 roku, odbyła się kolejna reorganizacja Uczelni, mająca na celu połączenie mniejszych Katedr w większe jednostki. Katedrę Fizjologii Roślin połączono z Katedrą Hodowli Roślin i Nasiennictwa. W pierwszych dwóch latach Katedra składała się z dwóch Zakładów: Fizjologii Roślin oraz Hodowli Roślin i Nasiennictwa. W 2003 roku kierownikiem została wybrana dr Renata Bogatek-Leszczyńska. W 2003 roku nastąpiła przeprowadzka Katedry do nowej siedziby Wydziału Rolnictwa i Biologii SGGW mieszczącej się w Ursynowie. Do dyspozycji oddano nowe sale laboratoryjne, fitotron, szklarnię, halę wegetacyjną oraz pole doświadczalne w Skierniewicach. W obecnej strukturze Katedry zniesiony został podział na Zakłady.
Od 2005 roku funkcję kierownika Katedry pełni prof. Sławomir Podlaski. Nastąpiła pełna integracja dwóch połączonych zakładów. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznało 9 grantów. W 2006 roku założona została kolekcja roślin energetycznych oraz stworzono laboratorium obróbki biomasy – oba obiekty znajdują się w Stacji Doświadczalnej w Skierniewicach i Żelaznej k./ Skierniewic.
Bibliografia:
Gej B., Pietkiewicz S., Starck Z., Historia Katedry Fizjologii Roślin SGGW, 2006, Wyd. SGGW.
Łabętowicz J., Radecki A., Kronika Jubileuszowa Tom 1, 100-lecie wydziału Rolnictwa i Biologii Katedra Fizjologii Roślin str 243-264.
Rozwój fizjologii roślin na tle 200 lat kształcenia rolniczego na ziemiach polskich
Jubileusz 90-lecia Katedry Fizjologii Roślin
Kronika filmowa – 100 lecie Wydziału Rolnictwa i Biologii – część I
Kronika filmowa – 100 lecie Wydziału Rolnictwa i Biologii – część II
Kronika filmowa – 100 lecie Wydziału Rolnictwa i Biologii – część III
Kronika filmowa – 100 lecie Wydziału Rolnictwa i Biologii – część IV