Prof. dr hab. Tadeusz Łoboda
W dniu 11 grudnia 2022 r. zmarł tragicznie 71 letni prof. dr hab. Tadeusz Łoboda, wybitny fizjolog roślin, emerytowany profesor Politechniki Białostockiej, w której pracował od 1998 do 2021 r. – 23 lata. Więcej informacji o Jego działalności w tym czasie znajduje się na stronie internetowej w/w uczelni.
Prof. Tadeusz Łoboda nieco więcej czasu, łącznie z 5-letnim okresem studiów (uzyskanie w 1975 r. w Katedrze Fizjologii Roślin Instytutu Biologii Roślin stopnia magistra nauk rolniczych z dziedziny fizjologia roślin), spędził aktywnie na Wydziale Rolnictwa SGGW – łącznie 28 lat. Studia doktoranckie z biofizyki (1977 – 1980) na Wydziale Biologii Uniwersytetu w Voronezhu ukończył w 1981 r. ze stopniem doktora nauk biologicznych, następnie nostryfikowanym w Polsce. W 1993 r. na Wydziale Rolnictwa SGGW uzyskał stopień doktora habilitowanego, a w 2002 r. tytuł profesora nauk rolniczych, w zakresie fizjologii roślin. W pracy magisterskiej przebadał wpływ zróżnicowanych dawek wapnia na fotosyntezę i przyrost suchej masy wybranej odmiany pszenicy jarej, w pracy doktorskiej wpływ UV-radiacji, temperatury i innych czynników fizycznych na cytochrom c w obecności NAD(H), w rozprawie habilitacyjnej wymianę gazową i wzrost roślin zbożowych różnych genotypów w zmieniających się warunkach środowiska.
Podsumowując, działalność naukowa prof. Tadeusza Łobody głównie obejmowała zagadnienia produktywności fotosyntetycznej roślin. Widać to również w przeglądzie problematyki badawczej realizowanej w SGGW w Warszawie przez prof. Tadeusza Łobodę, a także podczas kontynuacji przez całą pierwszą dekadę XXI w. dalszej współpracy z KFR i innymi jednostkami SGGW w Warszawie, uczestnicząc w realizowanych w naszej uczelni grantach i zleceniach:
– strukturalne modyfikacje hemoproteidów,
– wymiana gazowa roślin (intensywność fotosyntezy, przewodnictwo szparkowe, intensywność transpiracji) i produktywność roślin rolniczych i ogrodniczych,
– reakcja roślin na różne czynniki środowiska, takie jak np. podwyższone stężenie CO2 (potencjalny wpływ efektu cieplarnianego) czy też czynniki stresowe jak susza, metale ciężkie albo radionuklidy,
– kinetyka, regulacja aktywności i własności immunologiczne enzymów rozkładających sacharozę i enzymów glikolitycznych, a w szczególności heksokinaz oraz ATP (NTP) i PPi zależnych fosfofruktokinaz,
– zastosowanie sztucznych zeolitów na pobieranie strontu przez generatywne i wegetatywne części roślin ziemniaka i pomidora,
– sekrecja dwóch klas izoform α-amylazy różnie regulowanych przez sacharozę w zawiesinach komórkowych ryżu,
– plonowanie jęczmienia jarego browarnego oraz owsa w zależności od dostępności azotu oraz w zależności od intensywności promieniowania fotosyntetycznie aktywnego,
– przydatność pnączy z rodzaju Vitis, Hedera i Polygonum do nasadzeń w dużych aglomeracjach miejskich,
– wymiana gazowa różnych gatunków pnączy rosnących na różnych wystawach względem stron świata i w różnych częściach Warszawy,
przydatność roślin okrywowych w zieleni ogrodowej,
– opracowanie metodycznych podstaw adaptacji produkcji roślinnej w gospodarstwach rolniczych o różnych typach gospodarowania i skali produkcji do oczekiwanych zmian klimatycznych,
– produkcja biomasy i wartość opałowa miskanta oraz jego rola w mitygacji stężenia co2 w atmosferze i zagospodarowaniu osadów ściekowych,
– modelowanie wzrostu i rozwoju amarantusa – ponownie odkrytego pseudozboża i charakterystyka jego przystosowania do zmian klimatu.
Prof. T. Łoboda w ramach swoich badań naukowych odbył też liczne długo- i krótkoterminowe staże naukowe m. in. w USA (Uniwersytet Georgia, 1987-1990), Japonii (Uniwersytet Niigata, 1995-1996), Holandii (Uniwersytet Rolniczy w Wageningen, 1974), Szwajcarii (Li-COR Zurich, 1990) i wielu innych.
Obdarzony ścisłym, biegłym matematycznie umysłem świetnie radzący sobie z coraz nowymi programami obliczeń komputerowych, ale też i dobrze zapoznany z wiedzą humanistyczną Tadeusz Łoboda odznaczał się wyrażaniem wyważonych, trafnych opinii, dużym poczuciem humoru i potrafił podejmować, bądź decydować się na uczestniczenie w ryzykownych, poza tym ostatnim tragicznym krokiem, zawsze jednak dobrze kończących się przedsięwzięciach i akcjach.
W pracy zawodowej m.in.:
– realizacja prac z izotopami oraz z użyciem analizatora gazowego skutkowała stwierdzeniem po raz pierwszy (wraz z prof. Emilem Nalborczykiem, dr Janem Tarłowskim i dr Tomaszem Bzdęgą) wyrzutu CO2, następującego tuż po gwałtownym obniżeniu temperatury tzw. PLTB, który jest pozostałością fotooddychania, co zostało opublikowane w czasopiśmie Physiologia Plantarum,
– przeprowadzone na poligonie badawczym w promieniu 100 km od miejsca wybuchu reaktora w Tchernobilu, wspólnie z prof. Nalborczykiem, dr Stefanem Pietkiewiczem i grupą prof. Volodymira Zinchenki badań przy pomocy nowoczesnej skomputeryzowanej aparatury kontrolno-pomiarowej, umożliwiło określenie wpływu różnych środków służących likwidacji skutków awarii czarnobylskiej na wzrost, absorpcję PAR i radionuklidów cezu i strontu u roślin tam uprawianych,
– rozpoczęte w 1991 r. wspólnie z E. Nalborczykiem, S. Pietkiewiczem i dr Leszkiem Sieczko, a następnie z ekonomistami dr Tomaszem Siudkiem i Mirosławem Machnackim badania wpływu podwyższonego stężenia dwutlenku węgla na rośliny, wpływu efektu cieplarnianego na rolnictwo, możliwości rolnictwa w przeciwdziałaniu temu zjawisku, w przystosowaniu rolnictwa do warunków efektu cieplarnianego i szeroko pojętą ochroną atmosfery pozwoliły wykazać ogromne możliwości buforowe w zakresie mitygacji emisji gazów cieplarnianych zapewniane przez rolnictwo oraz dokonanie wstępnego oszacowania efektów wdrażania wybranych opcji redukcyjnych – dane te znalazły się w I i II raporcie dla OECD, skutkując w praktyce rozpoczęciem realizacji np. opcji „Miscanthus”,
– trzyletnia praca badawcza na stażu post-doc w USA (wraz z prof. Blackiem i innymi kolegami z Uniwersytetu Giorgia ) zaowocowała odkryciem regulacyjnej roli sacharozy w ekspresji genów i wyniki tych prac zostały opublikowane m. in. w książce pod redakcją I. Zelitcha „Sucrose, pyrophosphate and plastid metabolism in relation to cellular communication. In: Perspectives in Biochemical and Genetic Regulation oraz w kilku artykułach i doniesieniach na konferencje, w tym w dwóch artykułach w Plant Physiology,
– staż w Japonii, we współpracy z dr Mitsui i innymi osobami z Niigata University, skutkował stwierdzeniem, że nowo syntetyzowane białka indukowane sacharozą uczestniczą w potranslacyjnej regulacji wydzielania α-amylazy regulowanej przez sacharozę w komórkach ryżu. Zostało to opublikowane w dwóch pracach w Plant Cell Physiology,
– w następstwie niemal z dnia na dzień podjęcie decyzji o wyjeździe do Szwajcarii do naprawy z uszkodzonym analizatorem CO2 i odebraniu „po drodze” we Włoszech aparatury do tworzenia lodu w laboratorium, a także wystąpieniu o zakup pierwszego „Lajometru” dla KFR,
– podróż z Warszawy autobusowa i promami (przy szczęśliwie ominiętym zakazie żeglugi ze względu na zatrucia mięsa krowiego) do University College w Dublinie, celem nawiązania współpracy oraz inne równie zaskakujące przedsięwzięcia zawodowe.
W życiu poza zawodowym:
– wyjazd samochodem, także na promie celem opłacalnego finansowo zbierania czarnej jagody i borówki na dalekiej północy Szwecji, związany jednak z licznymi zagrożeniami,
– skuteczna realizacja idei Kalos Kagathos: prof. Tadeusz Łoboda był wicemistrzem Warszawy juniorów i drużynowym akademickim wicemistrzem Polski w brydżu sportowym.
Zmarły był także cenionym dydaktykiem, nauczającym skutecznie w SGGW fizjologii roślin i różnych pochodnych oraz modyfikacji tego przedmiotu (łącznie z fizjologią plonowania) na studiach stacjonarnych, zaocznych i w ośrodkach zamiejscowych (Widzew, Dojlidy/Białystok i Leśna Podlaska). W ramach SGGW wypromował 2 doktorów, z których jeden (Shek Gibrill Sesay) jest obecnie profesorem biologii na jednym z uniwersytetów w USA.
Aktywność organizacyjna prof. Tadeusza Łobody w czasie pracy w SGGW:
– Udział w Komisji Rekrutacyjnej Wydziału Rolniczego SGGW,
– Członek Komisji Programowej specjalności Biotechnologia na Wydziale Rolniczym SGGW,
– Członek Komisji Finansowej Wydziału Rolniczego SGGW,
– Przedstawiciel Wydziału Rolniczego SGGW do spraw programu Erasmus/Socrates,
– Przewodniczący i członek Komisji oceniających dorobek doktorów do habilitacji na Wydziale Rolniczym SGGW,
– Członek i przewodniczący Komisji Inwentaryzacyjnej Katedry Fizjologii Roślin SGGW,
– Koordynator Wydziału Rolniczego SGGW Programu Socrates/Erasmus,
– Kierownik dwóch grantów KBN: PB 0226/S3/92/02 i 5 P06A 002 16,
– Uczestnictwo w nawiązaniu współpracy między Katedrą Fizjologii Roślin SGGW a Uniwersytetem Londyńskim, Akademią Agroekologiczną w Żytomierzu i Technicznym Uniwersytetem Lizbońskim.
Zebrane wyniki badań naukowych, umiejętności dydaktyczne i matematyczne, a także komputerowe skutkowały ogromną aktywnością publikacyjną prof. Łobody. W następstwie pracy i współpracy w naszej uczelni Autor i współautor ponad 110 prac (w tym ponad 30 oryginalnych prac twórczych, około 20 oryginalnych prac twórczych opublikowanych w materiałach konferencyjnych w formie artykułów naukowych, około 40 publikowane w materiałach konferencyjnych, kilku rozdziałów w skryptach i książkach i kilkanaście ekspertyz), a także wieloletnia aktywność redakcyjna (recenzje nowości wydawniczych w Acta Physiologiae Plantarum, tłumaczenia abstraktów do APP i adjustacja tekstów i opracowywanie notek biograficznych do Roczników Nauk Rolniczych – pod koniec XX w. redakcje w SGGW).
Tyle dokonał szalenie pracowity Tadeusz Łoboda będąc w naszej katedrze, a następnie współpracując od przełomu XX/XXI w. w tych samych obszarach z katedrą i innymi jednostkami naszej uczelni. To ogromny wkład, który m.in. przyczyniał się do szanowania osiągnięć KFR SGGW w Warszawie na forum międzynarodowym.
Starsi, głównie już emerytowani pracownicy naszej katedry zachowają w serdecznej pamięci sylwetkę prof. Tadeusza Łobody, młodsi mamy nadzieję będą nieraz odwoływali się do na nowo odkrytych wyników jego i wspólnych badań (np. prof. Hazem Kalaji i jego wychowankowie – fluorescencja chlorofilu). Cześć pamięci temu bardzo skromnemu i rzetelnemu wybitnemu fizjologowi roślin!
