Profesor dr hab. Zofia Starck

1 lipca 2023 r. odeszła profesor Zofia Starck, zasłużona dla nauki w Polsce i na świecie, wyjątkowa nauczycielka i wychowawczyni.

Zofia Anna Starck urodziła się 5 stycznia 1929 r. w Warszawie. W 1945 r. ukończyła Gimnazjum w Starachowicach, po czym w 1947 r. III Miejskie Liceum im. Hugona Kołłątaja, uznawane wówczas za liceum ogólnokształcące typu przyrodniczego. W 1952 r. Prof. Zofia Starck ukończyła Wydział Ogrodniczy Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, a w 1960 r. obroniła pracę doktorską pod kierunkiem prof. Heleny Bireckiej.

Już pod koniec studiów będąc wyróżniająca się dyplomantką, Zofia Turnowska-Starck została zatrudniona jako asystent w kierowanej przez opiekuna jej pracy Katedrze Fizjologii Roślin SGGW, której pozostała wierna, do końca życia. Kolejno jako: asystent (1951-1953), starszy asystent (1953-1958), adiunkt (1958-1967), docent (1968-1974), profesor (od 1974), po przejściu na emeryturę (1999 r.) emerytowany pracownik, przy czym w kadencji rektorskiej 2020-2024 profesor emerytowany SGGW była aktywnym członkiem społeczności akademickiej.

Zofia Starck odbyła 2 istotne staże zagraniczne: swoisty postdoc (roczny, 1960-1961 po doktoracie, w Kanadzie w Ottawie (National Research Council) i miesięczny w 1968 r. w b. ZSRR w Moskwie (w Instytucie Fizjologii Roślin im. Klementa Timiriazyeva Akademii Nauk w pracowni prof. Andreya Lvovicha Kursanova). Efektem stażu w Ottawie jest długotrwałe zainteresowanie się Prof. Starck rolą systemu korzeniowego w fotosyntezie i przemieszczaniu fotoasymilatów.

Profesor Starck przez wiele lat (1969-2001) kierowała Zespołem Fizjologii Roślin Ogrodniczych Katedry/Zakładu Fizjologii Roślin SGGW w Warszawie. Cały czas aktywnie uczestniczyła w Komisjach i Radach Wydziałów: Rolniczego/Rolnictwa i Biologii oraz Ogrodniczego/Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu. Prof. Starck wykazywała też bardzo dużą aktywność w pracach i działaniach Polskiego Towarzystwa Botanicznego, do którego należała od 1951 r. z ramienia PTB włączyła się do prac z młodzieżą szkolną (w zespole nauczania biologii w szkole i w organizacji Olimpiady Biologicznej), a także do działań w międzynarodowych stowarzyszeniach fizjologów roślin.

Zainteresowania naukowe profesor Starck skupiały się na badaniu zjawisk i mechanizmów transportu i dystrybucji fotoasymilatów i składników pokarmowych w roślinach w różnych warunkach wzrostu (od początku lat 70 ubiegłego wieku, szczególnie w warunkach stresowych np. zasolenia) i przy użyciu fitohormonów. Wraz ze swoim zespołem prof. Zofia Starck wprowadziła do światowej dyskusji odnośnie układu „sink-source” własne twórcze stanowisko, uwzględniające rolę stresów w regulacji tego zjawiska. Dzięki wynikom badań nad wpływem fitohormonów zespół opatentował i wdrożył praktyczne rozwiązanie skutkujące wzrostem plonowania pomidorów. Wyniki swoich badań prof. Starck publikowała przez długi czas w „ambasadorskich” czasopismach PTB (Acta Societatis Botanicorum Poloniae) i PAN (Bulletin de l’Academie Polonaise des Sciences serie des Sciences Biologiques), a następnie w międzynarodowym (Acta Physiologiae Plantarum) oraz w Photosynthetica, Plant and Soil, materiałach konferencyjnych programu COST i wielu polskojęzycznych czasopismach.

Prof. Zofia Starck ogłosiła drukiem jako autorka i współautorka ok. 180 publikacji oryginalnych, przeglądowych, popularnonaukowych (łącznie ze streszczeniami publikowanych prezentacji na konferencjach i kongresach naukowych), podręczników, skryptów i monografii, a także 1 patent (wraz z E. Stahl). Wypromowała 7 doktorów i 22 magistrów.

W zakresie dydaktyki i prac organizatorskich profesor Z. Starck podążała konsekwentnie drogą obraną przez promotora jej pracy magisterskiej prof. Michała Korczewskiego, starając się o przygotowanie młodzieży szkolnej do studiów biologicznych lub rozumienia fizjologii roślin w życiu codziennym, nauczanie najnowszymi wiadomościami z tej dziedziny licznych studentów SGGW w Warszawie (łącznie w latach 1951-2008 5000-7500 osób) i ogólną popularyzację zagadnień z fizjologii roślin w społeczeństwie. Stała się wzorem solidnego, rzeczowego naukowca, dydaktyka i organizatora.

Uczestniczyła w przygotowaniu pod redakcją prof. Korczewskiego, następnie prof. Bireckiej, a później była już redaktorem, cenionego „Przewodnika do ćwiczeń z fizjologii roślin”, wyróżnionego w 2007 roku Nagrodą JM Rektora SGGW I stopnia. Przyznano jej także Medal Instytutu Agronomicznego w Marymoncie.

Prof. Zofia Starck interesowała się również nauczaniem i popularyzacją wiedzy z zakresu biologii i fizjologii roślin wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Cenne są w tym względzie jej powstałe wówczas prace opublikowane w „Biologii w Szkole”, w których omówiła związek genetyki z metabolizmem, fizjologii plonowania z wyżywieniem ludzkości, znaczenie transportu i dystrybucji substancji pokarmowych w roślinach oraz nakreśliła sylwetkę prof. Korczewskiego. Dużym osiągnięciem były także opracowane głównie z zoologiem prof. Tomaszem Umińskim podręczniki biologii dla młodzieży licealnej, ukierunkowane na podstawy fizjologii roślin.

Prof. dr hab. Stefan Pietkiewcz

(profesor emerytowany Katedry Fizjologii Roślin, SGGW)