Historia

HISTORIA KATEDRY BIOCHEMII I MIKROBIOLOGII

W 2019 r. w związku ze zmianami strukturalnymi w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW), w nowo powstałym Instytucie Biologii, połączono dwie jednostki Wydziału Rolnictwa i Biologii: Katedrę Biochemii (KB) i Samodzielny Zakład Biologii Mikroorganizmów (SZBM). Funkcję kierownika nowo powstałej Katedry Biochemii i Mikrobiologii (KBiM) objął, kierujący wówczas KB, dr inż. Sławomir Orzechowski. Do nowo powstającej KBiM z Katedry Doświadczalnictwa i Bioinformatyki dołączyli również: dr hab. Krzysztof Pawłowski, prof. SGGW i dr hab. Małgorzata Dudkiewicz.

HISTORIA KATEDRY BIOCHEMII

Początków Katedry Biochemii należy szukać w Zakładzie Biochemii Roślin utworzonym w 1949 r. na Wydziale Rolniczym. Była to wówczas pierwsza jednostka biochemiczna w Polsce na uczelni rolniczej, której organizatorem i pierwszym kierownikiem (do 1963 r.) był prof. Ignacy Reifer. W latach 1950-1953 na terenie Zakładu mieściło się także laboratorium biochemiczne Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, a od 1953 do 1963 r. był tu również Zakład Biochemii Roślin Polskiej Akademii Nauk. Do 1954 r. Zakład Biochemii Roślin mieścił się w trzech pokojach w pawilonie I przy ul. Rakowieckiej 26/30, natomiast w 1955 r. został przekształcony w Katedrę Biochemii, która dysponowała już pięcioma pracowniami chemicznymi, salą ćwiczeń, gabinetem kierownika z biblioteką i pokojem przygotowawczym. W 1963 r. z SGGW odszedł prof. Ignacy Reifer, a kierownikiem Katedry został doc. dr hab. Witold Brzeski. W 1970 r. w ramach organizacji instytutowej Uczelni, na Wydziale Rolniczym został utworzony Instytut Biologii Roślin, w skład którego wchodziły trzy dotychczasowe katedry przekształcone w zakłady: Biochemii, Botaniki i Fizjologii Roślin. Dyrektorem Instytutu został prof. Tadeusz Gorczyński, a kierownikiem Zakładu Biochemii prof. Witold Brzeski, który pełnił tę funkcję do 1975 r. W 1976 r. Instytut Biologii Roślin przekształcono w Międzywydziałowy Instytut Biologii Roślin. Kierownikiem Zakładu Biochemii został wówczas prof. Jerzy Kączkowski. W 1982 r. na Wydział Rolniczy ponownie powrócił Instytut Biologii Roślin. Kierownikiem Zakładu Biochemii pozostał prof. Jerzy Kączkowski. W 1992 r. po likwidacji Instytutu, na Wydziale Rolniczym, ponownie powstała Katedra Biochemii, którą kierował prof. Jerzy Kączkowski.

W 1994 r. kierownikiem Katedry został dr hab. Wiesław Bielawski. W 2003 r. Wydział Rolniczy, a wraz z nim Katedra Biochemii zostały przeniesione z ul. Rakowieckiej do Ursynowa. Katedrę umieszczono na parterze budynku 37 przy ul. Nowoursynowskiej 159, gdzie funkcjonuje do dziś. W 2004 r., w związku z wcześniejszym uruchomieniem przez Wydział Rolniczy nowego kierunku studiów (1998) – Biologii, nazwa wydziału została zmieniona. Wydział Rolniczy został przekształcony w Wydział Rolnictwa i Biologii. Katedrą Biochemii do końca 2008 r. kierował prof. dr hab. Wiesław Bielawski, a w związku z objęciem przez niego funkcji we władzach uczelni, od stycznia 2009 r. funkcję kierownika Katedry, do chwili obecnej, pełni dr inż. Sławomir Orzechowski.

Przez ponad pół wieku istnienia Katedry Biochemii wiele osób kształtowało jej oblicze naukowe i dydaktyczne. Spośród pierwszych pracowników Zakładu oprócz kierownika, prof. Ignacego Reifera, należy wymienić: Jerzego Kączkowskiego (późniejszy kierownik Katedry), Barbarę Grabinowską, Stanisława Buraczewskiego, Stanisława Niziołka, przyszłych profesorów Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN – Jerzego Buchowicza, Monikę Jeżewską, Kazimierza Kleczkowskiego. W 1956 r. pracę w Katedrze Biochemii podjęli również Janina Przeździecka (Droese), Witold Brzeski (późniejszy kierownik Katedry) oraz Zbigniew Kaniuga (późniejszy profesor w Instytucie Biochemii UW). W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, kiedy znacznie wzrosły obowiązki dydaktyczne, do Katedry przyszli nowi pracownicy, m.in. Maria Toczko, Janina Andrzejczuk-Hybel, Anna Niedzielska, Jerzy Rogoziński, Katarzyna Bartoszewicz, Alina Grzelińska, Wiesław Bielawski (późniejszy prorektor ds. rozwoju SGGW i rektor SGGW), Andrzej Paszkowski, Danuta Dojczew.

W kolejnych latach do grona nauczycieli akademickich dołączyli m.in. Joanna Kwinta, Beata Prabucka, Edyta Zdunek-Zastocka, Anna Miazek, Barbara Zagdańska (później prodziekan ds. dydaktyki), Agnieszka Grabowska, Elżbieta Zielińska, Urszula Jankiewicz, Sławomir Orzechowski, Małgorzata Nykiel, Ewa Piszczek, Wojciech Gutman, Adam Drzymała, Urszula Szawłowska, Joanna Szewińska, Dorota Sitnicka, Magdalena Chojnacka, Dagmara Szworst, Michał Szkop, Joanna Jasnos, Jolanta Maria Dzik, Mateusz Labudda, Justyna Fidler, Marta Gietler, Weronika Świtlik, Paulina Wilczyńska, Aleksandra Chojnacka, Marcin Gradowski, Małgorzata Gutkowska-Stronkowska, Agnieszka Gałązka.

Ogromny wkład w rozwój Katedry wnieśli i nadal wnoszą pracownicy naukowo-techniczni i administracyjni. Dawniej byli to m.in.: Wanda Podres-Kolbuszewska, Elżbieta Batory, Maria Lechowska, Lucyna Stroiwąs, Grażyna Nowak, Agnieszka Koch, Iwona Łowiec. Obecnie są to: Agata Makówka, Dorota Marecka, Beata Michniewska, Izabela Oktaba, Monika Skawińska. Wśród wymienionych pracowników byli i są ci, którzy poświęcili Katedrze całe swoje życie zawodowe, dla niektórych był to ważny etap naukowego rozwoju, a jeszcze inni swoją naukową przygodę w Katedrze dopiero zaczynają.

HISTORIA SAMODZIELNEGO ZAKŁADU BIOLOGII MIKROORGANIZMÓW

Początki Mikrobiologii na Wydziale Rolniczym sięgają 1918 r. i są związane z działalnością Zakładu Mikrobiologii i Przemysłu Rolnego, który funkcjonował do II wojny światowej. Jego kierownikiem był prof. dr hab. Wacław Dąbrowski (późniejszy dziekan Wydziału Rolniczego i rektor SGGW). Po wojnie, w 1953 r. na Wydziale Rolniczym powołano Katedrę Mikrobiologii Rolniczej pod kierownictwem prof. Adama Drozdowicza. Następnie w 1970 r. w związku ze zmianami strukturalnymi SGGW z katedr: Gleboznawstwa, Chemii Rolnej i Mikrobiologii Rolniczej utworzono Instytut Gleboznawstwa i Chemii Rolnej.

W 1977 r. Zakład Mikrobiologii Rolniczej został przekształcony w Zakład Biologii Gleby, którego kierownikiem został prof. Mieczysław Górny. Ponowne powołanie Katedry Mikrobiologii Rolniczej (1982 r.) wiązało się z kolejną restrukturyzacją Uczelni. Kierownikiem Katedry została prof. dr hab. Danuta Kulińska, a w 1987 r. kierownictwo objął prof. dr hab. Stefan Russel. Jednostka istniała jako Katedra do 1999 r. W 1999 r. Katedrę przekształcono w Samodzielny Zakład Mikrobiologii Rolniczej, którego kierownikiem został prof. dr hab. Stefan Russel. W 2000 r. powstał Zakład Mikrobiologii Rolniczej, którego kierownikiem została dr Julitta Gajewska. Zakład ten funkcjonował do 2008 r., kiedy to powołano Samodzielny Zakład Biologii Mikroorganizmów pod kierownictwem dr hab. Małgorzaty Łobockiej. Od lipca 2014 do września 2019 r. Zakładem kierował dr hab. Tomasz Stępkowski, prof. SGGW.

Obecnie w Katedrze Biochemii i Mikrobiologii zatrudnionych jest 24 nauczycieli akademickich, w tym: 2 profesorów SGGW: dr hab. Ewa Górska, dr hab. Tomasz Stępkowski; 21 adiunktów: dr Joanna Banasiewicz, dr Aleksandra Chojnacka, dr hab. Małgorzata Dudkiewicz, dr Justyna Fidler, dr Marta Gietler, dr Agata Goryluk-Salmonowicz, dr inż. Agnieszka Grabowska, dr Marcin Gradowski, dr Małgorzata Grzesiuk-Bieniek, dr Małgorzata Gutkowska-Stronkowska, dr hab. Urszula Jankiewicz, dr Joanna Jasnos, dr hab. Mateusz Labudda, dr inż. Małgorzata Nykiel, dr inż. Sławomir Orzechowski, dr inż. Beata Prabucka, dr Hanna Rekosz-Burlaga, dr Anna Rybarczyk-Płońska, dr Joanna Szewińska, dr Weronika Świtlik, dr hab. Edyta Zdunek-Zastocka; 1 asystent badawczo-dydaktyczny: mgr Agnieszka Gałązka; 2 doktorantów: mgr Bartłomiej Deszcz, mgr Marianna Krysińska; 5 pracowników naukowo-technicznych i administracyjnych: dr Agata Makówka, mgr inż. Dorota Marecka, mgr inż. Beata Michniewska, mgr Izabela Oktaba, dr Monika Skawińska.

DZAŁALNOŚĆ DYDAKTYCZNA KATEDRY BIOCHEMII I MIKROBIOLOGII

Działalność dydaktyczną z Biochemii rozpoczęto w roku akademickim 1951/1952. Na początku prowadzono jedynie wykłady, potem (od 1953 r.) także ćwiczenia laboratoryjne. Do 1959 r. biochemia była tylko w programie studiów magisterskich Wydziału Rolniczego, Wydziału Ogrodniczego i Wydziału Technologii Żywności. Od 1959 r. biochemia znalazła się także w programie studiów stacjonarnych i zaocznych dla studentów II/III roku Wydziału Rolniczego, Wydziału Ogrodniczego i Wydziału Technologii Żywności, a następnie Wydziału Zootechniki (od 1971 r.) oraz Wydziału Żywienia Człowieka i Gospodarstwa Domowego (od 1978 r.). Od lat dziewięćdziesiątych w związku z rosnącym wyżem demograficznym i uruchamianiem nowych kierunków kształcenia w SGGW, pracownicy Katedry prowadzili zajęcia z biochemii, enzymologii oraz z biologii molekularnej dla studentów Biotechnologii (od 1993 r.) i Biologii (od 1999 r.). Od 2022 r. zajęcia te prowadzone są także dla studentów Technologii Biomedycznej – nowego kierunku studiów na Wydziale Biologii i Biotechnologii. W ramach działalności dydaktycznej w Katedrze opracowano ponadto szereg podręczników, skryptów akademickich i monografii oraz dokonano kilku tłumaczeń książek. Opracowania te przez wiele lat służyły i nadal służą studentom różnorodnych kierunków studiów SGGW oraz studentom innych uczelni.

Działalność dydaktyczną z Mikrobiologii rozpoczęto nieco później, bo w 1953 r., w nowo powstałej Katedrze Mikrobiologii Rolniczej. Prowadzono wówczas zajęcia z mikrobiologii rolniczej na Wydziale Rolniczym, na Wydziale Ogrodniczym oraz na Wydziale Zootechniki.

Dziś pracownicy Katedry Biochemii i Mikrobiologii prowadzą wykłady oraz ćwiczenia laboratoryjne z 34 przedmiotów dla studentów studiów stacjonarnych i zaocznych, I i II stopnia, na wydziałach: Biologii i Biotechnologii (kierunek: Biologia, Biotechnologia, Technologia biomedyczna); Rolnictwa i Ekologii (kierunek: Rolnictwo, Inżynieria ekologiczna, Organic agriculture and food production); Ogrodnictwa (kierunek: Ogrodnictwo); Budownictwa i Inżynierii Środowiska (kierunek: Ochrona środowiska); Hodowli, Bioinżynierii i Ochrony Zwierząt (kierunek: Zootechnika, Bioinżynieria zwierząt); Technologii Żywności (kierunek: Technologia żywności i żywienie człowieka, Bezpieczeństwo żywności); Żywienia Człowieka (kierunek: Żywienie człowieka i ocena żywności, Dietetyka), jak również dla studentów z programu Erasmus+.

DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA KATEDRY BIOCHEMII I MIKROBIOLOGII

Przedmiotem naukowych zainteresowań pracowników dawnej Katedry Biochemii od wielu lat były drogi asymilacji azotu, jak również mechanizmy związane z kiełkowaniem nasion, degradacją białek zapasowych, skrobi oraz z przemianami związków azotowych w roślinach. Innym istotnym zagadnieniem realizowanym w Katedrze Biochemii były badania związane z metabolizmem bakterii glebowych z rodzaju Pseudomonas sp. W ramach tych badań analizowano aktywności enzymów oraz różne metabolity wydzielane przez te bakterie pod kątem ich przydatności w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym oraz w rolnictwie.

Dawna działalność Mikrobiologów związanych z Wydziałem Rolniczym skupiała się z kolei na tematach dotyczących mikrobiologii gleb. Pracownicy prowadzili także badania związane z mikrobiologicznym rozkładem polisacharydów, transformacją związków aromatycznych i ekologią drożdży. Po roku 2006, kiedy do zespołu dołączyła dr hab. Małgorzata Łobocka, prowadzono również badania molekularne nad bakteriofagami oraz ich wykorzystaniem w procesach biokontroli.

Aktualnie działalność naukowa Katedry Biochemii i Mikrobiologii obejmuje następujące zagadnienia:

Wpływ promieniowania UV-A i UV-B na zawartość związków prozdrowotnych w brokule.
Kompleksowa analiza bioinformatyczna znanych i nowych kinaz oraz pseudokinaz mikrobiomu człowieka.
Nowe rodziny ADP-rybozylotransferaz i białek związanych z ADP-rybozylacją.
Novel uncharacterised enzymes in cellular signalling.
Stres nitrozacyjny a nitracja: obrona zbóż przed suszą czy przyczyna wrażliwości?
Woski kutykularne w odpowiedzi zbóż na stres suszy.
Technologie wykorzystania ubocznych produktów przetwórstwa płodów rolnych.
The application of phylogeographic and metagenomi approaches for assesing the impact of invasive Australian acacia species on rhizobium communities in the Mpumalanga and KwaZULU Natal Provinces of south Africa – BRADYAF.
Znaczenie izolacji geograficznej Ameryki Południowej w ewolucji bakterii brodawkowych z rodzaju Bradyrhizobium na obszarze Krainy Neotropikalnej.
Udział receptorów PYR/PYL w regulacji wrażliwości zarodków ziarniaków pszenżyta na ABA.
Aktywność wakuolarnych enzymów przetwarzających w odpowiedzi jęczmienia jarego na infekcję mątwikiem zbożowym.
Udział syntetazy glutaminowej typu I w odpowiedzi na stres wysokiego i niskiego stężenia jonu amonowego u rzodkiewnika.
Regulacja zawartości kwasu abscysynowego podczas kiełkowania nasion grochu
w warunkach tlenowych i anoksji oraz w obecności H₂O₂.
Porównawcza analiza proteomiczna w reakcji na suszę i wysoką temperaturę w korzeniach dwóch odmian ziemniaka.
Wpływ niskich temperatur na aktywności transferaz w liściach Solanum tuberosum L. uczestniczących w rozkładzie i biosyntezie skrobi i maltooligosacharydów.
Ograniczenie podatności roślin na stresy abiotyczne w obecności bakterii syntetyzujących deaminazę kwasu 1-aminocyklopropano 1-karboksylowego (ACC).
Analiza metagenomiczna społeczności drobnoustrojów w ryzosferze Allium ursinum.
Różnorodność mikroorganizmów w glebie pod uprawą roślin przy zróżnicowanym zmianowaniu.
Ocena zmian w strukturze grup edafitycznych skoczogonek (Hehapoda Collembola) jako biotyczny wskaźnik oceny stopnia zaburzenia i regeneracji gleb leśnych po pożarze.
Molekularny język bakterii i jego znaczenie w indukcji odporności u roślin.

Bibliografia:

100 lat Doświadczalnictwa Rolniczego na Wydziale Rolnictwa i Biologii SGGW. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2020.
200 lat tradycji Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Od Marymontu do Ursynowa 1816-2016. Księga Jubileuszowa. Tom 1. Historia Uczelni. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2016.
200 lat tradycji Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Od Marymontu do Ursynowa 1816-2016. Księga Jubileuszowa. Tom 2. Historia Wydziałów. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2016.
Wydział Rolnictwa i Biologii. W 200-lecie utworzenia Instytutu Agronomicznego w Marymoncie. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2016.
100-lecie Wydziału Rolnictwa i Biologii 1906-2006. Kronika Jubileuszowa. Tom 1. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2006.

Opracowała dr Joanna Szewińska, maj 2022

Powrót